Hơn 200 năm trước, triều Nguyễn kiểm soát các dịch bệnh như thế nào?

Hơn 200 năm trước, triều Nguyễn kiểm soát các dịch bệnh như thế nào?
03.04.2020 2253
Tấu báo dịch bệnh chậm trễ sẽ bị "truyền chỉ trách cứ"

Châu bản triều Nguyễn ghi nhận những đợt dịch bệnh hoành hành ở nước ta lúc bấy giờ đã gây thiệt hại nghiêm trọng về người và của. Vì vậy, việc tấu báo tình hình dịch bệnh chậm trễ sẽ bị truyền chỉ trách cứ.

Năm Minh Mệnh thứ 21, tập của Hà Tĩnh trình bày huyện Kỳ Hoa hạt ấy vào tháng 2 bị dịch bệnh, sau lại truyền nhiễm đến các tổng xã trong huyện ấy, bị dịch chết 864 người cùng với thôn Hữu Quyền huyện Hoa Xuyên dịch chết 29 người, gộp lại 893 người.

Bộ thần vâng lệnh xét lần dịch bệnh này ở hạt ấy, chết nhiều đến hơn 890 người, xin nên theo lệ cấp tuất cho họ. Nhưng việc có quan hệ đến sự đau khổ của dân. Tỉnh ấy trước đã không chịu kiểm tra báo cáo, đến khi có dụ lệnh kiểm tra mới tâu lên lại rất chậm trễ, thật là không hợp lẽ. Truyền cho truyền chỉ trách cứ.

(Đám tang thời xưa)

Những biện pháp chống dịch chủ yếu lúc bấy giờ được đề cập trong nhiều văn bản là lập đàn cầu khấn và chế thuốc cấp phát cho người dân, đưa thầy thuốc đến tận nơi điều trị.

Lập đàn cầu đảo

Theo bản Tấu của Tổng đốc An Hà (An Giang, Hà Tiên) Nguyễn Công Nhàn vào năm Tự Đức thứ 13, ngày 20 tháng Chạp năm ngoái đến nay tại tỉnh lỵ, nhân dân có nhiều người bị bệnh cảm thời khí. Lúc đầu đau bụng thổ tả, sau vài ngày hôn mê bất tỉnh rồi chết.

Tỉnh thần đã vào lỵ sở thiết lập đàn cầu khấn, lại chi xuất tiền kho mua cây thuốc, chế thuốc, cấp phát điều trị và vào các đền linh thiêng thành tâm cầu khấn. Đến nay đã đỡ, xin đợi khi nào bệnh yên hết, sẽ tiếp tục tâu trình lên. Nếu cầu đảo linh nghiệm, tức là dịch bệnh qua khỏi thì sắm sửa lễ vật để đền đáp công ơn của thần.

Năm Thiệu Trị 6, Bộ Hộ tâu: Tập tâu của Hộ Đốc thần Định Yên (Nam Định, Hưng Yên) Phạm Duy Trinh trình bày, dân xã Ngoại Lãng, huyện Thư Trì thuộc hạt trước bị nhiễm dịch bệnh, đã sức cho quan huyện huyện âý cầu đảo và phái thầy thuốc điều trị. Nay đều đã yên ổn. Bộ thần vâng xét sức cho huyện viên huyện ấy sắm sửa lễ vật lễ tạ để đền đáp công ơn của thần. Cung nghĩ phụng chỉ: Chuẩn y lời tâu.

Cử thầy thuốc đến chữa trị, cấp phát thuốc

Bản Tấu của Bộ Hộ năm Tự Đức thứ 31 có nội dung: nhận được tờ tư của phủ thần tỉnh Trị Bình Vũ Khoa trình bày: theo huyện viên huyện Minh Linh (Vĩnh Linh) bẩm rằng, hạt ấy gần đây có dịch bệnh, các xã Thủy Ba, Thượng Lại có người nhiễm bệnh chết, mỗi xã khoảng 3-5 người. Quan tỉnh tỉnh ấy đã tạm chi 30 quan tiền công quỹ mua thuốc, sai thầy thuốc chữa trị.

Nay nhận được tờ tư của Tổng đốc Nghệ An Hồ Lệ trình bày: Dân trong huyện Hưng Nguyên đa phần bị nhiễm bệnh, 2 thôn Thục Nhượng và Ngọc Điền là nặng nhất, đã phái thầy thuốc Nguyễn Duy mua thuốc mang đến nơi điều trị. Đây là nội dung bản Tấu của Viện Cơ mật năm Thành Thái thứ 6.

Kiểm soát việc đi và đến nơi có dịch bệnh

Trong thời gian dịch bệnh hoành hành, việc đi và đến địa phương có dịch bệnh chịu sự kiểm soát chặt chẽ. Văn bản của Bố chánh sứ tỉnh Phú Yên vào năm Duy Tân thứ 8 trình bày: theo tờ bẩm của phủ viên phủ Tuy An Nguyễn Văn Hiền, thôn Mỹ Quang hạt đó bị dịch hạch. Nay dịch bệnh đã hết, sớm ngày 22 dương lịch tháng này, dân thôn đó đã được tự do ra vào, không phải cấm. Trong thời gian dịch bệnh, người thôn đó không được qua lại thôn khác và người thôn khác không được qua lại thôn đó.

Theo bản Tư trình của Tổng đốc Bình Phú, vào năm Thành Thái thứ 11, nội dung về việc tỉnh Khánh Hòa đang có dịch bệnh, các tấn ven biển hễ thấy thuyền buôn của tỉnh đó đến thì cho đậu ở nơi riêng và chỉ cho phu thuyền lên bờ mua thức ăn, phải đề phòng để không truyền nhiễm.

Tỉnh tôi lập tức sức cho các tấn thôn ven biển chiếu theo các điều trong điện văn đã nói để đề phòng. Nay nhận được tư văn của Công sứ, có nội dung về tạm cấm thuyền tỉnh Khánh Hòa đến các tấn, trong khoảng 40 ngày. Tỉnh tôi đã sức cho các tấn thôn ven biển tuân theo thực hiện. Vậy xin tư trình quan đại thần Viện Cơ mật.

Thiêu hủy căn nhà có người bệnh dịch, dọn dẹp đường sá

Trước tình hình dịch bệnh vào năm Thành Thái thứ 11, Lãnh Tổng đốc Thuận Khánh tư trình gấp:

"Hai xã Ngọc Hội và Phương Sài, huyện Vĩnh Xương từ tháng Chạp năm ngoái đến tháng Giêng năm nay nhân dân bị bệnh dịch hạch, 23 người chết. Ngày 28 tháng trước, đã đốt các nhà cửa có người bị bệnh ở xã đó và đưa thân nhân của họ đến nhà thương. Đến nay đã tương đối yên.

Vậy mà một tuần nay bệnh đó lại tái phát trở lại, 2 xã đó và xã Vĩnh Điềm, tổng cộng có 10 người bị chết. Quý quan lại thiêu đốt các nhà có người bị bệnh và đưa thân nhân của họ đến nhà thương, nhắc nhở nhân dân tuân theo các điều cấm của quý quan, dọn dẹp nhà cửa đường sá sạch sẽ để tránh truyền nhiễm và từ sau nếu có người nào bị bệnh lập tức báo ngay, không được dấu giếm. Vậy xin tư trình quan đại thần Viện Cơ mật soi xét".

Bản Tấu của Bộ Binh năm Duy Tân thứ 4 đề cập: Tháng 5 năm nay, nhận được tờ tư của quan Đô thống sung Đô đốc Nha Hộ thành Vũ Văn Đại trình bày: Tháng 3 năm nay, nhân dân trong thành nhiều người bị dịch bệnh, sau đó bàn phái các viên binh đến giúp các gia đình bị bệnh, trông nom bệnh nhân và cử người đến các bộ nha và các phường trừ bỏ các uế độc. Nay dịch bệnh may đã hết mà bọn họ cử đi giúp đỡ chăm sóc dân và lo liệu việc mai táng, tẩy trừ uế khí không ai dám ngại khó. Nên làm tờ tư xin xem xét ban thưởng cho họ.

Như vậy, cách chúng ta hàng trăm năm, để chống dịch bệnh, việc kết hợp cả biện pháp về tâm linh với các phương thuốc được coi là hiệu quả và sử dụng thường xuyên. Đến những năm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, dưới thời Thành Thái, Duy Tân, kết hợp thêm các biện pháp vệ sinh, tẩy uế nhà cửa đường sá và kiểm soát chặt chẽ việc di chuyển đi và đến nơi có dịch bệnh.

Tin chọn lọc khác
"Lưỡng Quốc Trạng Nguyên" Mạc Đĩnh Chi
29.01.2021 4062
Nổi tiếng tài cao học rộng đến mức Hoàng đế nhà Nguyên khen ngợi là Lưỡng quốc Trạng Nguyên, Mạc Đĩnh Chi còn được lưu lại trong sử sách nhiều câu chuyện về văn tài của ông.
Những điều chưa kể về vị Hoàng đế nhà Nguyên – Hốt Tất Liệt
19.11.2020 3764
Mặc dù cuộc đời Hốt Tất Liệt đã bị cuốn vào vòng xoáy của nghiệp binh đao cùng những sóng gió triền miên của cuộc chiến tranh giành quyền lực khốc liệt nhưng có một điều không thể phủ nhận: Hốt Tất Liệt là một vị hoàng đế kiệt xuất, lập ra triều Nguyên ở Trung Quốc.
Nữ hoàng duy nhất ở Việt Nam và cuộc đời bi kịch
07.11.2020 3765
Là nữ hoàng đầu tiên và cũng là duy nhất trong lịch sử vương triều phong kiến Việt Nam, song Lý Chiêu Hoàng (Chiêu Thánh) ở ngôi báu chỉ hơn một năm nên sách sử khi viết về bà chỉ đề cập đến với những dòng sơ lược khiến hậu thế ít biết về cuộc đời lắm nỗi truân chuyên của bà.
Người thành lập ra ngân hàng đầu tiên của Việt Nam
07.04.2020 3845
“Việt Nam Ngân hàng” hay “Công ty tín dụng An Nam” là tổ chức tín dụng đầu tiên do người Việt thành lập và điều hành từ những năm 1926. Chủ tịch đầu tiên của ngân hàng là ông Trần Trinh Trạch, ông chính là cha ruột của công tử Bạc Liêu Trần Trinh Huy.
Chuyện ít biết về ba anh em họ Đinh đã giúp Lê Lợi từ khi khởi nghĩa tới ca khúc khải hoàn
05.04.2020 2338
Đinh Lễ, Đinh Bồ và Đinh Liệt ba anh em có công giúp đỡ Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427) từ khi dựng cờ khởi nghĩa tới ngày toàn thắng.
Giai thoại kỳ thú về niên hiệu Cảnh Hưng của vua Hậu Lê
04.04.2020 2298
Vị vua thứ 26 của nhà Hậu Lê có rất nhiều giai thoại và câu chuyện ly kỳ, lạ lùng. Ngay cả đến niên hiệu của ông cũng gắn với một câu chuyện "nhìn chữ đoán mệnh".
Hơn 200 năm trước, triều Nguyễn kiểm soát các dịch bệnh như thế nào?
03.04.2020 2254
Cách nay hàng trăm năm, khi khoa học kỹ thuật còn chưa phát triển mạnh mẽ như vậy giờ, người xưa đã chống lại những đợt dịch bệnh càn quét bằng cách nào?
Người phụ nữ nhường khiên, lấy thân che chắn cho Thượng tướng Thái sư Trần Quang Khải
27.03.2020 2057
Phía sau thành công của người anh hùng luôn có hình bóng người phụ nữ. Nhắc tới binh nghiệp lẫy lừng của Thượng tướng Thái sư Trần Quang Khải, cũng nên nhắc đến vợ hiền của ông.
Hai người thầy vĩ đại khiến Alexander Đại đế mang ơn cả đời
11.04.2020 2551
Trong thời đại của mình, Alexander Đại đế nổi tiếng là một chiến lược gia vĩ đại, một bậc thầy quân sự dụng binh đỉnh cao. Ngay từ năm 16 tuổi, ông đã tham gia trận đánh và giành chiến thắng đầu tiên trong cuộc đời.
Hai chị em dòng dõi Vua Hùng, làm nên cuộc lật đổ nổi tiếng trong sử Việt
10.04.2020 2241
Được ghi nhận trước nhất trong những hào kiệt nổi dậy chống nền đô hộ phương Bắc, chị em Hai Bà Trưng đã làm nên một cuộc lật đổ chấn động chính quyền đô hộ Trung Hoa ở đất Việt dạo ấy, và nhân dân ta thì mãi nhắc nhớ với lòng tự hào.
Vị vua kiệt xuất làm rực sáng nước Việt - Lê Thánh Tông
09.04.2020 2664
Vua Lê Thánh Tông được các sử gia từ xưa đến nay ghi nhận là vị hoàng đế kiệt xuất, đã lập nên một trong những giai đoạn rực rỡ nhất trong lịch sử Việt Nam thời phong kiến.
Võ Văn Dũng - Chiến tướng hàng đầu của vua Quang Trung, đứng đầu Tây Sơn thất hổ tướng
07.04.2020 2711
Võ Văn Dũng là danh tướng của nhà Tây Sơn, đứng đầu trong Tây Sơn thất hổ tướng. Ông sinh tại thôn Phú Phong, huyện Tuy Viễn, phủ Quy Nhơn vào năm Canh Ngọ 1750 trong một gia đình khá giả.
Hai đại danh y nước Việt được xưng là bậc tổ của nghề y
06.04.2020 2316
Với tài năng chữa bệnh cứu người, viết sách dạy về nghề thuốc, cùng tấm gương sáng về y đạo để lại cho hậu thế, hai vị danh y Tuệ Tĩnh và Hải Thượng Lãn Ông xứng đáng được tôn vinh là bậc tổ của nghề y nước ta.
Ngô Quyền - vị tổ trung hưng của nước Việt, vua đứng đầu các vua
05.04.2020 2947
Với võ công trên sông Bạch Đằng lần thứ nhất đánh tan quân xâm lược Nam Hán, giết chết hoàng tử của giặc là Hoằng Tháo, xưng vương khởi đầu nền tự chủ của nước Việt, Ngô Tiên Chủ xứng đáng được đời sau ca tụng là "vua đứng đầu các vua".
Lệ Hải Bà Vương - người khiến giặc Ngô cảm thán
04.04.2020 2835
Đến hôm nay, sau 1772 năm, những lời nói đanh thép của Bà Triệu hay hình ảnh bà oai vệ mặc giáp vàng vung kiếm trên đầu voi xông pha dẹp giặc vẫn còn lưu giữ mãi trong lòng mỗi người dân đất Việt.
'Hùm thiêng' nước Việt Đề Thám khiến giặc ngoại xâm khiếp sợ
03.04.2020 2352
"Mỗi khi quân giặc xông tới, cụ cùng nghĩa quân thường thủ hiểm một chỗ, bình tĩnh đợi giặc lao vào vừa tầm súng mới bắn. Mà bắn là ít khi chệch"
Cặp phu thê đại tướng tài giỏi, tài trí hơn người nhà Tây Sơn
02.04.2020 2132
Nếu như Võ Văn Dũng là võ tướng số 1 dưới trướng Quang Trung thì Trần Quang Diệu và Bùi Thị Xuân lại nổi danh với tài trí hơn người và tấm lòng trung thành son sắt.
Vị vua sáng chói của nước Việt - Lý Thái Tổ
01.04.2020 2434
Lý Thái Tổ dấy lên, trời mở điềm lành hiện ra ở vết cây sét đánh. Có đức tất có ngôi, bởi lòng người theo về - Đại Việt sử ký toàn thư chép.
Đội Cấn - người khởi binh Thái Nguyên và ước mơ Đại Hùng Đế Quốc
11.03.2020 2875
Trong tình cảnh đất nước bị đô hộ bởi người Pháp, các cuộc khởi nghĩa liên tiếp nổ ra nhưng đều thất bại, thì cuộc binh biến của binh lính người Việt ở Thái Nguyên gắn liền với tên tuổi Đội Cấn trở thành một sự cổ vũ rất lớn cho những người yêu nước lúc đó.
Đinh Liệt vị công thần trong việc khai quốc cho đời nhà Lê
24.02.2020 3200
Đinh Liệt là vị danh tướng khai quốc thời Lê sơ, từng tham gia hội thề Lũng Nhai, làm quan trụ cột qua bốn đời vua, góp công lớn giúp Giang Sơn thịnh trị dưới thời vua Lê Thánh Tông. Thế hệ con cháu 7 đời của ông đều có người làm võ tướng quan trọng của triều đình.
Lý Thái Tông vị minh quân tài năng có tướng lạ
14.02.2020 3870
Vua Lý Thái Tông có tên là Lý Phật Mã, sinh ra ở chùa Duyên Ninh thuộc cố đô Hoa Lư. Là con trai trưởng của vua Lý Thái Tổ và bà Lê Thị Phất Ngân. Lúc mới sinh Lý Phật Mã đã có tướng lạ, sau gáy có 7 nốt ruồi chụm lại như chòm sao thất tinh bắc đẩu.
Phạm Ngũ Lão - vị tướng hiếm có của Hưng Đạo Vương thời nhà Trần
14.02.2020 4415
Những thứ lấy được trong khi đánh giặc đều sung vào kho tàng trong quân, coi tiền của như không. Phạm Ngũ Lão thực là bậc danh tướng lúc bấy giờ. Là danh tướng nhà Trần, Phạm Ngũ Lão với cơ duyên "giữa đường đan sọt giáo đâm không biết" đã gặp gỡ Quốc công Hưng Đạo Vương, để rồi trổ hết tài hãn mã mà phụng sự đất nước đánh Nguyên, dẹp yên nhiễu loạn của Ai Lao, Chiêm Thành.
Tiến sĩ đầu tiên của vùng đất Nam bộ - Phan Thanh Giản
07.02.2020 2913
Là tiến sĩ đầu tiên của vùng đất Nam bộ, Phan Thanh Giản đã đưa ra những đề xuất thay đổi, học hỏi phương Tây để đất nước vững mạnh hơn, có thể đứng vững trước người Pháp, tiếc rằng Vua không nghe theo. Trong tình thế vũ khí thô sơ không thể chống giặc, lại bị giặc lừa, ông đành giao 3 tỉnh miền Tây cho Pháp với điều kiện đảm bảo mạng sống cho toàn bộ binh lính và dân chúng, còn bản thân mình thì tự tử để giữ tròn khí tiết.
Nguyễn Khoa Đăng: Vị quan trừ bạo an dân được ví như Bao Chửng thời nhà Nguyễn
14.01.2020 2632
Nguyễn Khoa Đăng thời nhà Nguyễn lập được nhiều công lao lớn. Người dân xem ông như Bao Công bởi ông đã giúp dân trấn áp đạo tặc, lại không sợ cường quyền, đòi tiền công từ cả người nhà của Chúa, yêu cầu các Hoàng thân quốc thích phải theo phép nước bắt đầu từ người cao nhất, khiến ai cũng nể sợ, giúp triều đình giữ được kỷ cương.
Tin xem nhiều
Tin mới nhất