'Vũng bùn' khủng hoảng lớn nhất của Đế chế La Mã: Sụp đổ hay sống sót?

'Vũng bùn' khủng hoảng lớn nhất của Đế chế La Mã: Sụp đổ hay sống sót?
02.04.2020 1895

Trong thế kỷ III sau Công nguyên (SCN), Đế chế La Mã đã trải qua cuộc khủng hoảng lớn nhất trong lịch sử của đế chế này, gồm sự bất ổn bên trong, nội chiến và vô số cuộc xâm lược man rợ. Tất cả đều đe dọa làm sụp đổ đế chế lớn nhất thế giới.

(Hình ảnh minh họa: Internet)

Làm thế nào để một đế chế trong cơn khủng hoảng như vậy có thể nổi lên mạnh mẽ như trước? Kết quả của thời kỳ rắc rối này có phải là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của lịch sử thế giới không?

Ám sát - Sự khởi đầu của cuộc khủng hoảng của thế kỷ III

Cuộc khủng hoảng bắt đầu vào thời điểm quan trọng đối với Đế chế La Mã khi Hoàng đế trẻ Severus Alexander, là người trị vì thứ năm của triều đại Severan, đứng đầu Đế chế La Mã từ năm 193 đến năm 235 SCN. Ông trở thành người cai trị trẻ thứ hai trong lịch sử La Mã khi chỉ mới 14 tuổi.

Sự non trẻ không phải nguyên nhân của cuộc khủng hoảng La Mã mà là cái chết của ông. Khi đế chế bị đe dọa gia tăng từ các bộ lạc người Germanic và Sarmatian ở biên giới phía bắc, vua Severus Alexander đã buộc phải hành động để giữ an toàn cho đế chế.

Ông đã phát động một chiến dịch với đội quân được tập hợp đầy đủ, nhưng thay vì chọn xung đột, hoàng đế trẻ với lời khuyên của mẹ đã chọn cách tránh bạo lực không cần thiết và thay vào đó theo đuổi một hành động ngoại giao bao gồm cả việc hối lộ.

Các quân đoàn coi hành động đó là một sự xúc phạm vì nhiều đồng đội của họ đã bị giết bởi các bộ lạc Germanic trong nhiều năm trước. Họ muốn trả thù và đổ máu. Do đó, hành động cầu hòa của ông đã gây ra sự chỉ trích ngày càng tăng và sự bất mãn trong quân đội, mà đỉnh điểm là sự nổi loạn của quân đoàn Legio XXII Primigenia.

Hoàng đế Severus Alexander đã bị sát hại cùng với mẹ của mình trong một cuộc họp ở Moguntiacum (Mainz, nay thuộc Đức). Động cơ rộng lớn hơn cho vụ ám sát của anh ta có thể bắt nguồn từ tình trạng bất ổn tích lũy giữa quân đội và tướng lĩnh, bắt đầu từ người tiền nhiệm của Severus - Hoàng đế Elagabalus, người bị dèm pha và ghét bỏ và cũng bị ám sát khi mới 18 tuổi.

Thay vào đó, quân đội tuyên bố một trong những chỉ huy của họ là hoàng đế mới - Maximinus Thrax. Ông là người đầu tiên của cái gọi là 'Hoàng đế doanh trại' - những người cai trị được quân đội bầu chọn. Các hoàng đế doanh trại không có kinh nghiệm làm chính trị và không có ràng buộc hay yêu cầu chính đáng nào đối với ngai vàng Hoàng gia.

Sự cai trị và quyền lực của họ chỉ dựa vào quân đội. Sinh ra là một người nông dân Thracian đơn giản, Maximinus không có thiện cảm gì với Thượng viện La Mã. Sự cai trị của ông bắt đầu vào năm 235 SCN và được đánh dấu là một trong những kẻ chuyên chế, hờ hững và nói chung là thất bại. Nó kéo dài chỉ trong ba năm, khi một cuộc nổi dậy nổ ra vào năm 238 SCN, năm hỗn loạn và quan trọng được gọi là Năm của sáu Hoàng đế.

(Maximinus Thrax còn được gọi là Maximinus I, là Hoàng đế La Mã từ năm 235 đến 238)

Cuộc nổi dậy bắt đầu và được lãnh đạo bởi hai thống đốc khu vực, cha và con trai - Gordian I và Gordian II. Họ có sự hỗ trợ của Thượng viện. Nhưng Maximinus cũng có những người ủng hộ.

Một trong những người theo Maximinus, thống đốc khu vực Numidia, Capelianus, đã nuôi một đội quân và quyết định đánh bại quân đội của Gordian trong Trận chiến Carthage. Gordian II đã ngã xuống khi chiến đấu và người cha già của anh ta, Gordian I khi nghe tin này đã treo cổ tự tử. Sự cai trị của họ với tư cách hoàng đế chỉ kéo dài 20 ngày.

Trong các sự kiện hỗn loạn sau đó, Maximinus Thrax đã bị Thượng viện tuyên bố là kẻ thù công khai của Rome. Đáp lại hành động đó, ông tập hợp một đội quân và bắt đầu hành quân đến Rome. Để chống lại sự cai trị của Maximinus, Thượng viện cần một hoàng đế khác, một người nào đó chống lại vị Hoàng đế doanh trại này.

Không tìm được bất kỳ ứng cử viên phù hợp nào, họ đã bầu hai thượng nghị sĩ là Pupienus Maximus và Balbinus để trở thành hoàng đế đồng cai trị. Nhưng hai vị Hoàng đế này không được người dân đón nhận. Họ tập hợp thành đám đông và chào đón các hoàng đế chung mới bằng gậy và đá.

Hoàng đế doanh trại – Lãnh chúa cải trang

Maximinus Thrax trong cuộc tuần hành quân sự của mình tại Rome, đã vấp phải một trở ngại lớn tại thành phố Aquileia. Ông bị buộc phải bao vây thị trấn vào tháng 2 năm 238 SCN.

Cuộc bao vây kéo dài đến tháng Tư nhưng không thành công. Thất bại này làm dấy lên sự phản đối sự cai trị của ông, khiến quân đội nghi ngờ về hoàng đế mà họ chỉ định ba năm trước. Họ đã giải quyết nghi ngờ của mình bằng cách giết chết hoàng đế Maximinus Thrax, cùng với con trai Maximus.

Điều này đã được thực hiện bởi quân đoàn Legio Secunda Parthica. Họ chặt đầu xác chết của họ và gửi những người đứng đầu đến Rome. Các đồng hoàng đế Pupienus và Balbinus đã chấp nhận đầu hàng và tha thứ cho họ.

Trong khi đó, mọi thứ ở Rome không mấy tốt đẹp. Pupienus và Balbinus, các thượng nghị sĩ cao tuổi trở thành hoàng đế đã công khai không tin tưởng lẫn nhau. Họ tranh cãi nhau một cách quyết liệt.

Hơn nữa, dân chúng của thành Rome đã nổi loạn và gây ra hỏa hoạn trên toàn thị trấn. Sau những diễn biến như vậy, đơn vị cận vệ của Hoàng đế La Mã, vệ binh Praetorian, đã quyết định tra tấn và giết cả hai Hoàng đế. Thời gian cai trị của hai vị Hoàng đế này chỉ 99 ngày.

Cùng ngày hôm đó, một hoàng đế mới đã được chọn - cháu trai 13 tuổi của Gordian I, được gọi là Gordian III. Ông là hoàng đế thứ sáu được tuyên bố trong năm hỗn loạn đó. Dân chúng của Rome và Thượng viện rất kính trọng Gordian. Gordian III đã cai trị cho đến năm 244 SCN.

Nhưng tất cả điều này chỉ là một khởi đầu khó khăn của một thời kỳ xuống dốc mà Đế chế La Mã đang đi vào. Nhiều cuộc khủng hoảng đã đến và sự hỗn loạn kéo dài trong 50 năm.

Sau khi hoàng đế nhí Gordian III lên nắm quyền, ông ngay lập tức phải đối mặt với sự xâm lược từ các bộ lạc thù địch. Bộ lạc Carpi man rợ bắt đầu xâm chiếm lãnh thổ La Mã của Moesia Inferior trên sông Danube vào năm 238, năm đầu tiên cầm quyền. Đến năm 239, họ mới bị đánh đuổi.

(Bức tượng bán thân của Gordian III, hoàng đế của đế chế La Mã)

Năm 240, sự cai trị của Gordian III phải đối mặt với cuộc nổi dậy đầu tiên. Một thống đốc tỉnh châu Phi, Marcus Asinius Sabinianus đã nổi dậy và tự xưng là hoàng đế. Cuộc nổi dậy của Marcus không giành được sự ủng hộ và nhanh chóng bị đánh bại.

Gordian tập trung vào phương Đông và mối đe dọa ngày càng tăng từ Đế quốc Sassanids. Hoàng đế trẻ đã đích thân lãnh đạo chiến dịch và giành được chiến thắng vào năm 243 tại trận chiến Reasena. Tuy nhiên, trong năm sau, người La Mã đã bị đánh bại một cách quyết đoán tại Trận Misiche và hoàng đế trẻ Gordian III đã chết.

Marcus Julius Philippus

Hoàng đế mới, Phillippus, người đã vươn lên nắm quyền của quận trưởng Praetorian. Ông đã đạt được thoả thuận hòa bình nhanh chóng với Đế quốc Sassanids, sau đó nhanh chóng trở lại Rome và được tuyên bố là hoàng đế chính thức.

Đồng thời, với sự bất mãn ngày càng tăng ở các tỉnh này, một chỉ huy của một trong những quân đoàn đóng quân ở đó, Tiberius Pacatianus, đã chiếm lấy ngai vàng và tự xưng là hoàng đế, làm tăng thêm sự bất ổn. Sự hỗn loạn đã được sử dụng để tạo lợi thế cho Goth, người đã xâm chiếm Moesia, cùng với Carpi.

Phillippus bị choáng ngợp bởi sự hỗn loạn và đã được đề nghị thoái vị, nhưng thượng viện đứng đằng sau và ủng hộ ông. Ông phái thượng nghị sĩ Quintus Decius đến để giải quyết cuộc nổi dậy ở các tỉnh này. Anh ta đã xoay sở để dập tắt nó sau một chiến dịch quân sự ngắn, nhưng anh ta đã không giải quyết được tình trạng bất ổn đang gia tăng giữa các quân đoàn.

Quân đội tuyên bố Decius là hoàng đế mới và anh ta đã tiến hành phản bội Phillippus giết chết vị vua tiền nhiệm của mình.

Trajan Decius chỉ cai trị từ năm 249 đến 251. Triều đại của ông được đánh dấu bằng các cuộc đàn áp Cơ đốc giáo và chiến dịch chống lại người Goth, ông đã chết trong trận chiến đó. Trong những năm tiếp theo, một loạt các hoàng đế - hầu hết trong số họ là kẻ chiếm đoạt và chỉ huy nổi loạn - đã chiếm vị trí đứng đầu của Đế chế La Mã hỗn loạn.

Để thấy sự hỗn loạn thời kỳ này, một sự so sánh trong 50 năm, Cuộc khủng hoảng thế kỷ III, hơn 20 vị hoàng đế đã lên ngôi, so với 26 vị hoàng đế trị vì trong 250 năm trước đó.

Nhưng không chỉ có sự hỗn loạn về chính trị tạo ra sự bất ổn của đế chế mà còn có thiên tai và ảnh hưởng bên ngoài.

Bệnh dịch hạch lan rộng khắp đế chế từ năm 249 đến năm 262 sau Công nguyên, được gọi là Bệnh dịch hạch của người Cyprian. Điều này đã gây ra cái chết lan rộng và bất ổn kinh tế cho đế chế La Mã. Mặt khác, sự thay đổi khí hậu dần dần khiến mực nước biển dâng cao và làm ngập lụt các quốc gia thấp, làm gián đoạn nông nghiệp và buộc các bộ lạc trong các khu vực đó phải di cư vào lãnh thổ La Mã.

Đây là cơ hội để các bộ lạc man rợ vượt qua ranh giới của Đế quốc La Mã rồi tiến hành cướp bóc và đặt chất thải vào một quốc gia đã suy yếu. Carpi, Goth, Vandals và Alamanni đã băng qua sông Rhine và Danube vào vùng lãnh thổ của đế chế.

Tất cả những điều này kết hợp gây ra sự bất ổn lớn trong nội bộ chính trường La Mã gần như đưa đế chế đến điểm đột phá của nó. Mạng lưới thương mại nội bộ của đế chế đã bị phá vỡ rất nhiều và một cuộc khủng hoảng tài chính đã xuất hiện. Sự sụp đổ này đã ảnh hưởng lâu dài và dự báo trước nền kinh tế phi tập trung của thời Trung cổ sắp tới.

Cuộc khủng hoảng sâu sắc - Đế chế La Mã trên bờ vực sụp đổ

Trong cuộc khủng hoảng, đế chế La Mã hiện không có bất kỳ cơ quan tập trung nào và với vô số kẻ chiếm đoạt xuất hiện, tự xưng là hoàng đế, đế chế đã chia thành ba quốc gia riêng biệt và cạnh tranh.

Vào năm 260 sau Công nguyên, các tỉnh Hispania, Gallia và Britannia đã chia tách và trở thành Đế chế Gallic. Các tỉnh phía đông - Aegyptus, Syria và Palestine - đã tách ra vào năm 267, trở thành Đế chế Palmyrene. Phần còn lại, tập trung ở Ý, là phe thứ ba.

(Đế quốc La Mã đã chia thành ba phe)

Năm 268, cuộc khủng hoảng tăng cao, khi người Goth xâm nhập sâu vào lãnh thổ người La Mã của Hy Lạp và Macedonia. Họ đã bị đánh bại tại Naissus vào năm 269 bởi Hoàng đế Claudius II Gothicus, người trị vì chỉ hai năm trước khi chết vì bệnh dịch hạch.

Chỉ huy kỵ binh của ông đã kế vị ông, trị vì trong năm năm và chiến đấu để khôi phục lại sự ổn định cho đế chế. Ông quản lý để thống nhất đế chế thành một đơn vị duy nhất. Nhưng sau khi bị ám sát, các hoàng đế mới tiếp tục lên ngôi, và cuộc khủng hoảng đã kéo dài trong 10 năm, cho đến khi Diocletian xuất hiện.

Diocletian cũng là một trong những hoàng đế của doanh trại, là một chỉ huy kỵ binh. Dưới sự cai trị của ông cuộc khủng hoảng cuối cùng đã kết thúc và đế chế một lần nữa ổn định. Ông tuyên bố một đồng hoàng đế, Maximianus, và hai đồng hoàng đế trẻ tuối nữa, tạo thành Chế độ quân chủ với bốn sự cai trị.

Dưới sự lãnh đạo của ông, Đế quốc La Mã đã đánh bại Carpi và Sarmatians rắc rối ở phía bắc, sau đó là bộ lạc Alamanni và họ thành công trong các chiến dịch chống lại Sassanids. Sự cai trị của ông cũng được đánh dấu bằng những cuộc đàn áp đẫm máu và khốc liệt Cơ đốc giáo, được gọi là Cuộc đàn áp Diocletianic.

Trong khoảng 58 năm kể từ cái chết của Severus Alexander, cuộc khủng hoảng thế kỷ III đã đưa nhiều hoàng đế khác nhau lên ngôi, hầu hết tất cả đều đến từ hàng ngũ quân đội và không có kinh nghiệm chính trị.

Đó là: Maximinus Thrax, Gordian I & Gordian II, Pupienus và Balbinus, Gordian III, Phillippus với Phillip II, Trajan Decius với Etruscus, Hostilian, Gallus với Volsianus, Aemilian, Valerian, Gallienus, Salon, Aurelian, Ulpia Severina, Tacitus, Florianus, Probus, Carus, Carinus và Numerian.

Hầu hết trong số họ cai trị chỉ vài tháng hoặc thậm chí vài ngày, chỉ một vài người trị vì hơn ba hoặc bốn năm. Hơn nữa, phần lớn các hoàng đế này đã bị ám sát.

(Hoàng đế Diocletian là người có công vực lại Đế chế La Mã sau 50 năm chìm trong khủng hoảng)

Cuộc khủng hoảng của thế kỷ III đã để lại những dấu ấn sâu sắc đối với Đế chế La Mã. Chỉ đến khi có một nhà cai trị tài giỏi như Diocletian, Đế chế La Mã mới có cơ hội lấy lại sức mạnh.

Để chấm dứt khủng hoảng của chính quyền La Mã, Hoàng đế Diocletian đã củng cố lại uy quyền tối thượng của Hoàng đế, trong đó có Tứ đầu chế. Trong 21 năm trị vì, La Mã đã 'thoát khỏi vũng bùn' trong 5 thập kỷ bất ổn trước đó.

Đối với các nhà sử học, những thập kỷ khủng hoảng, bất ổn của Đế chế La Mã cho chúng ta cái nhìn ở một khía cạnh khác về cơ chế của một đế chế rộng lớn và lâu đời, với những ví dụ hoàn hảo về sự hỗn loạn khi lòng tham nhen nhóm và có cơ hội bùng phát trong xã hội thời đó.

Tin chọn lọc khác
Sự thật về vương triều "hoàn hảo" nhất lịch sử Morocco
03.04.2020 1428
Trong lịch sử Morocco, thời đại của Quốc vương Ismail Ibn Sharif là hoàng kim và trật tự hoàn hảo nhất. Bằng sự chuyên quyền và tàn nhẫn tột bậc, nhà vua này tạo ra một thế giới không có một ai dám phản kháng.
'Vũng bùn' khủng hoảng lớn nhất của Đế chế La Mã: Sụp đổ hay sống sót?
02.04.2020 1896
Trong thế kỷ III sau Công nguyên (SCN), Đế chế La Mã đã trải qua cuộc khủng hoảng lớn nhất trong lịch sử của đế chế này, gồm sự bất ổn bên trong, nội chiến và vô số cuộc xâm lược man rợ. Tất cả đều đe dọa làm sụp đổ đế chế lớn nhất thế giới.
Tây An - nơi Tần Thủy Hoàng yên giấc nghìn thu
01.04.2020 2015
Đến nay thì Lăng mộ Tần Thủy Hoàng vẫn chưa được khai quật toàn bộ. Đó là một trong những lăng mộ lớn nhất thế giới. Còn về lí do đặt vị trí lăng mộ thì có nhiều nguyên nhân.
Hoàng đế Pháp Napoleon mở liên minh xâm chiếm Nga như thế nào
31.03.2020 2147
Sau khi nhiều lần bị Nga làm phật ý, bao gồm cả việc cầu hôn các công chúa Nga không thành, Hoàng đế Pháp Napoleon đã quyết định xâm chiếm Nga.
Atlantis - Quốc gia văn minh bị nhấn chìm dưới nước 10.000 năm trước
30.03.2020 2594
Atlantis được đề cập đầu tiên bởi nhà triết học Hy Lạp cổ đại Plato hơn 2.300 năm trước. Theo Plato, quốc đảo không tưởng tồn tại khoảng 9.000 năm trước thời của ông và đã biến mất một cách bí ẩn.
Điệp viên thứ tư đánh cắp bí mật bom nguyên tử của Mỹ cho Liên Xô
12.04.2020 1880
Ba điệp viên từ lâu đã nổi tiếng vì đã đánh cắp bí mật nguyên tử của Mỹ từ năm 1940 đến 1948, chia sẻ thông tin đó với Liên Xô. Hành động của họ đã nhanh chóng giúp phát triển vũ khí hạt nhân của Liên Xô và tạo tiền đề cho Chiến tranh Lạnh. Trong nhiều thập kỷ, tên của điệp viên thứ tư này không được công chúng biết đến.
Trận chiến nổi tiếng khai sinh môn chạy Marathon ngày nay
13.02.2020 3238
Chiến thắng tại Marathon của hơn 10.000 quân Athens trước hơn 70.000 quân Ba Tư mang nhiều ý nghĩa đối với người Hy Lạp. Sau này quân Ba Tư còn nhiều lần mang những đội quân lớn mạnh hơn tiến đánh, nhưng lần nào người Hy Lạp cũng nhắc đến trận Marathon nhằm cổ vũ tinh thần và tiếp tục đánh bại quân Ba Tư.
Những cuộc chiến vĩ đại làm thay đổi cả lịch sử thế giới
16.01.2020 2972
Lịch sử nhân loại đã trải qua vô số trận chiến lớn nhỏ, mỗi cuộc chiến đều mang trong mình một ý nghĩa nhất định. Trong số đó, có những trận chiến có ý nghĩa quan trọng đối với cả thế giới chứ không riêng một bộ phận, tầng lớp hay một quốc gia nào. Hãy cùng tìm hiểu về những trận chiến này và lý do chúng lại có ý nghĩa quan trọng như vậy đối với lịch sử loài người.
Edison và hơn 10.000 lần thất bại để mang lại ánh sáng cho nhân loại
22.12.2019 4311
Từ đứa trẻ bị đuổi học vì "đần độn", Thomas Edison đã trở thành thiên tài thế kỷ nhờ được mẹ dạy dỗ và niềm đam mê khám phá của bản thân, không sợ thất bại để đạt đến thành công.
Những điều bạn chưa biết về 2 vụ đánh bom nguyên tử ở Hiroshima và Nagasaki
12.12.2019 2882
Chỉ với chiếc công tắc nhỏ, cách mà loài người nhìn nhận chiến tranh hạt nhân đã thay đổi hoàn toàn. Thật kỳ lạ khi mà bi kịch này đã truyền cảm hứng cho một trong những con quái vật điện ảnh nổi tiếng nhất mọi thời đại. Gần mười năm sau khi cả hai thành phố phải hứng chịu thảm kịch và sự tàn phá của các vụ đánh bom
Israel phát hiện đinh và búa sắt 1.400 năm tuổi từ thời Đông La Mã
03.11.2019 1988
Theo Cơ quan Cổ vật Israel (IAA), hiện chỉ có 20 chiếc búa cổ được ghi nhận trong kho dữ liệu cổ vật quốc gia, trong đó chỉ có 6 chiếc thời kỳ Đế quốc Đông La Mã. Ngày 30/10, Cơ quan Cổ vật Israel (IAA) thông báo đã phát hiện một chiếc búa sắt cùng nhiều đinh sắt 1.400 năm tuổi, từ thời kỳ Đế quốc Đông La Mã, trong quá trình khai quật tại miền Bắc Israel. Các nhà khảo cổ và nhiều tình nguyện viên tham gia khai quật cổ vật đã phát hiện những công cụ trên tại địa điểm tọa lạc thành phố cổ Usha của người Do Thái trong các thời kỳ Đế quốc La Mã và Đông La Mã.
“San hô đá” tiết lộ sự biến mất bí ẩn của đế chế 4.200 năm tuổi
03.11.2019 1947
Một thảm họa "từ trên trời" khiến đế chế Akkadian hùng mạnh bỗng chốc bị xóa sổ, để lại những thành trì hoang phế. Một thảm họa "từ trên trời" khiến đế chế Akkadian hùng mạnh bỗng chốc bị xóa sổ, để lại những thành trì hoang phế. Nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi nhà địa chât Tsuyoshi Watanabe từ Đại học Hokkaido (Nhật Bản) đã bất ngờ tìm được nguyên nhân tàn lụi của đế chế Akkadian hùng mạnh từng cai trị vùng đất nay là Đông Bắc Syria suốt thế kỷ 24-22 trước Công Nguyên.
Phát hiện lý do thực sự khiến Đế chế Khmer cổ buộc phải di dời kinh đô, để rồi làm nên một huyền thoại lịch sử
03.11.2019 2025
Không phải lúc nào Angkor cũng là thủ đô của Đế chế Khmer. Đã có thời điểm nó được dời đến một nơi khác, chỉ là nơi ấy sụp đổ quá nhanh. Đế chế Khmer cổ cho đến ngày nay vẫn được xem là một trong những đế quốc hùng mạnh trong lịch sử Đông Nam Á xưa kia. Đế chế này đã sụp đổ, nhưng từng sở hữu lãnh thổ lớn nhất Đông Nam A, diện tích trải qua cả Campuchia, Lào, Thái Lan... Biểu tượng của đế chế Khmer là kinh đô Angkor tráng lệ, một huyền thoại của Đông Nam Á.
Những sự thật thú vị về lịch sử thế giới: Từ trận chiến cấp quốc gia vì World cup tới bí ẩn mũi tượng Nhân Sư Ai Cập
03.11.2019 1935
Chắc hẳn, trong số 13 điều kỳ lạ dưới đây cũng có ít nhất vài chuyện bạn chưa từng biết về lịch sử thế giới, phải không? Còn nếu đã biết hết cả 13 điều này thì xin chúc mừng, bạn đã chính thức trở thành một cuốn từ điển sống rồi đấy!  Cho tới thời điểm các nước phương Tây bắt tay vào "khai phá văn minh" và tiến hành các công tác khảo cổ với các nền văn minh Ai Cập cổ đại, những tay trộm mộ hầu hết đã đi trước họ một bước; chỉ riêng lăng mộ của Tutankhamun là vẫn đứng vững tới hơn 3000 năm.
4 lý do giúp Thành Cát Tư Hãn "san phẳng" mọi âm mưu ám sát
03.11.2019 1999
Thành Cát Tư Hãn, người sáng lập ra đế quốc Mông Cổ, có rất nhiều kẻ thù. Vậy, làm sao ông "hóa giải" được các âm mưu ám sát mình? Thành Cát Tư Hãn là một nhân vật nổi tiếng trong lịch sử với việc tạo ra đế chế Mông Cổ nhờ đạo quân hùng mạnh bậc nhất thế giới ở thế kỷ thứ 13. Ông là một nhà quân sự và một chính trị gia xuất sắc trong lịch sử. Ông cũng từng công khai rằng khát khao cả đời của mình là đánh bại kẻ thù, cướp lấy đất đai, của cải và phụ nữ.
Dấu vết văn minh tiền sử: Người da đỏ ở Mỹ kể lại về thế giới ngầm dưới lòng đất và trận chiến với những người khổng lồ
03.11.2019 2139
Những người da đỏ Choctaw vùng Mississippi kể lại về cuộc sống ngầm của tổ tiên họ dưới lòng đất và những cuộc giao chiến với người khổng lồ…Họ kể lại rằng trước kia cách đây một thời gian rất lâu, tổ tiên của họ đã sống trong một thế giới ngầm dưới lòng đất, một thế giới mà họ cho rằng đó chính là nguồn cội quê hương của họ
Chuyện ít biết về nền văn minh Maya - một trong những bí ẩn lớn nhất của nhân loại
31.10.2019 2716
Trong sử sách, nền văn minh này đã đạt tới đỉnh cao của mọi lĩnh vực, từ kiến trúc, toán học, thiên văn học, cho đến nghệ thuật… với nhiều ghi chép đầy đủ. Tuy nhiên, sự biến mất của nó lại là một bí ẩn chưa được giải mã thấu đáo.
Tin xem nhiều
Tin mới nhất