Bí ẩn nền văn minh Maya

Bí ẩn nền văn minh Maya
25.12.2020 3305
Từ trước tới nay, mỗi khi nhắc đến các nền văn minh cổ đại, ta thường nhắc đến Ai Cập. Tuy nhiên, sẽ là một thiếu sót nếu không nhắc đến nền văn minh Maya (Mexico cổ đại) - nền văn minh là tiền đề cho rất nhiều đế chế lịch sử khác. Chúng ta cùng tìm hiểu lịch sử hình thành và các đặc trưng văn hoá của nền văn mình nổi tiếng này nhé!

1. Lịch sử hình thành

Văn minh Maya là một nền văn minh Trung bộ Châu Mỹ của người Maya, nổi bật với hệ chữ tượng hình ký âm—hệ chữ viết tinh vi bậc nhất ở Châu Mỹ thời tiền Columbus—cũng như nghệ thuật, kiến trúc, toán học, lịch, và thuật chiêm tinh rất phát triển. Văn minh Maya phân bố trong khu vực phía đông nam Mexico, toàn bộ Guatemala và Belize, phía tây của Honduras và El Salvador ngày nay. Khu vực này bao gồm các vùng trũng phía bắc tạo nên Bán đảo Yucatán và vùng cao nguyên Sierra Madre, chạy từ bang Chiapas thuộc Mexico, qua miền nam Guatemala tới tận El Salvador, và vùng trũng phía nam của đồng bằng cận duyên Thái Bình Dương.

Thuật ngữ "Maya" là một thuật ngữ tập thể hiện đại dùng để chỉ các dân tộc trong khu vực. Tuy nhiên, thuật ngữ này không được sử dụng bởi người bản địa vì họ chưa bao giờ thống nhất được về mặt chính trị hay lãnh thổ. 

2. Đời sống của người Maya

Thời kỳ Cổ xưa, trước năm 2000 TCN, con người bắt đầu phát triển nông nghiệp và xây dựng những làng mạc đầu tiên. Thời kỳ Tiền cổ điển (khoảng năm 2000 TCN đến 250 CN) các xã hội phức tạp bắt đầu nở rộ ở vùng Maya, và họ bắt đầu trồng các loài cây lương thực bao gồm ngô, đậu, bí và ớt. 

Các đô thị Maya đầu tiên phát triển vào khoảng năm 750 TCN và đến năm 500 TCN, những đô thị này đã sở hữu kiến trúc hoành tráng, bao gồm những ngôi đền lớn với mặt tiền làm từ vữa rất công phu. Chữ viết tượng hình đã được sử dụng tại vùng Maya vào thế kỷ thứ 3 TCN. Vào cuối thời Tiền cổ điển, một số đô thị lớn phát triển ở lưu vực Petén và thành bang Kaminaljuyu nổi lên ở vùng cao nguyên Guatemala. 

 Kim tự tháp cổ Phetan của người Maya. Nguồn: wikipedia

Bắt đầu từ khoảng năm 250 CN, thời kỳ Cổ điển bắt đầu khi người Maya dựng các tượng đài có chứa các phù điêu của bộ lịch Đếm Dài. Mạng lưới giao thương giữa nhiều thành bang Maya trong thời kỳ này trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Ở các vùng trũng Maya, hai kình địch lớn, thành bang Tikal và Calakmul, trở nên hùng mạnh. Thành bang Teotihuacan ở Mexico trong thời kỳ này có cung cầu ảnh hưởng vươn đến tận các thành bang tại vùng Maya. 

Vào thế kỷ thứ 9, một sự sụp đổ chính trị quy mô lớn xảy ra ở trung tâm Maya, dẫn đến nhiều cuộc nội chiến, các thành phố bị bỏ hoang và dân cư di chuyển lên phía bắc. Thời kỳ Hậu cổ điển đánh dấu sự trỗi dậy của thành Chichen Itza phía bắc và sự bành trướng của vương quốc Kʼicheʼ hung hăng ở Cao nguyên Guatemala. 

Vào thế kỷ 16, Đế quốc Tây Ban Nha tiến vào vùng Trung Bộ châu Mỹ và các chiến dịch xâm lược của quân Tây Ban Nha sau đó đã làm lụi tàn các thành bang Maya. Nojpetén là đô thị Maya cuối cùng, sụp đổ năm 1697.

3. Tổ chức văn hoá của người Maya

Vua Maya thời Cổ điển được dân coi là người trung gian giữa cõi phàm trần và cõi siêu nhiên. Vương quyền theo chế độ phụ hệ, cha truyền con nối. Một vị thái tử được kỳ vọng sẽ là một nhà lãnh đạo chiến tranh thành công. Chính trị Maya bị chi phối bởi một hệ thống bảo trợ khép kín, mặc dù cấu trúc chính trị chính xác của mỗi thành bang hay vương quốc khác nhau đáng kể. Đến cuối thời Cổ điển, tầng lớp quý tộc lớn lên, dẫn đến việc quyền lực của vua linh thiêng một phần bị giảm bớt. Nền văn minh Maya sản xuất nhiều tác phẩm nghệ thuật rất tinh vi bằng cách pha lẫn cả vật liệu dễ hư hỏng và bên lâu, bao gồm gỗ, ngọc bích, đá vỏ chai, gốm sứ, tượng đài đá điêu khắc, vữa, và tranh tường.

Các đô thị Maya có xu hướng mở rộng một cách không có tổ chức, và trung tâm của chúng thường chứa các công trình nghi lễ và hành chính, bao quanh bởi một khu dân cư. Các phần khác nhau của một thành phố thường sẽ được liên kết bởi các sakbej (đường trắng, lát bởi người Maya). 

Các kiến trúc chính của thành phố bao gồm cung điện, đền thờ kim tự tháp, sân bóng nghi lễ và các cấu trúc được căn chỉnh để chiêm tinh. Giới tinh hoa Maya biết đọc biết viết và phát triển một hệ thống chữ viết phức tạp, tiên tiến nhất ở châu Mỹ thời tiền Columbus. Người Maya biết chép lại lịch sử và kiến thức nghi thức của họ lên các cuốn sách (chỉ còn ba quyển không tranh cãi còn sót lại, phần còn lại đã bị quân Tây Ban Nha thiêu đốt). 

Các hình khắc vẽ trên đá của người Maya. Nguồn: Internet

Ngoài ra còn có rất nhiều ví dụ tuyệt vời về văn bản Maya được tìm thấy trên các tấm bia đá và đồ gốm sứ. Người Maya đã phát triển một loạt các lịch nghi lễ đan xen rất phức tạp và áp dụng toán học bao gồm một trong những trường hợp sớm nhất về con số 0 trên thế giới. Là một phần tôn giáo, người Maya có tập tục hiến tế người.

Bài viết được tham khảo từ wikipedia
Tin chọn lọc khác
Nền văn minh Lưỡng Hà cổ đại
11.09.2023 1812
Cái nôi của nền văn minh nhân loại
Văn hoá Rôma cổ đại
14.01.2021 6782
Cũng như Hi Lạp, nền văn hóa Rôma phát triển toàn diện, rực rỡ. Những thành tựu xuất sắc trên tất cả các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, triết học… cho tới nay vẫn là những bộ phận hết sức quý báu trong kho tàng văn hóa thế giới, thậm chí còn là những mẫu mực để người đời sau bắt chước. Thành tựu văn hóa Rôma (và cả Hi Lạp) không những đã đảm bảo cho những quốc gia này trở thành những quốc gia điển hình trong thế giới cổ đại mà nó còn góp phần đặt nền móng cho sự phát triển của nền văn minh nhân loại nói chung và châu Âu nói riêng ở những thời kì lịch sử tiếp theo đúng như nhận xét của Ph.Enghen: “Không có cơ sở văn minh Hi Lạp và đế quốc Rôma thì cũng không có châu Âu hiện đại”.
Tìm hiểu thời kỳ cổ đại Kofun của Nhật Bản
05.01.2021 4945
Thời kỳ Kofun là một thời kỳ trong lịch sử Nhật Bản kéo dài từ khoảng năm 250 đến năm 538. Từ kofun trong tiếng Nhật nghĩa là mộ cổ. Nó được dùng để đặt tên cho một thời kỳ vì sự xuất hiện hàng loạt của các mộ cổ có hình dạng và kiến trúc đặc biệt trong thời kỳ này. Thời kỳ Kofun nối tiếp thời kỳ Yayoi. Thời kỳ Kofun và thời kỳ Asuka sau đó thường được gộp chung lại thành thời kỳ Yamato.
Văn minh thế giới nửa sau thế kỷ XX
05.01.2021 5474
Từ những năm 40 của thế kỉ XX, loài người đang bước vào một cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật lần 2. Cuộc cách mạng này tới những năm 70 của thế kỉ XX được gọi là cuộc cách mạng khoa học công nghệ diễn ra do những lí do sau: Do những nhu cầu về vật chất và tinh thần của con người càng ngày càng tăng cao, dân số tăng nhanh, trong khi đó các nguồn tài nguyên thiên nhiên cứ vơi cạn dần, điều đó đòi hỏi con người phải tìm ra các nguồn năng lượng mới, các loại vật liệu mới. Trong chiến tranh thế giới II, các bên tham chiến đều tìm cách tăng tính cơ động của binh lính, tăng khả năng theo dõi đối phương... điều đó cũng góp phần thúc đẩy khoa học kĩ thuật phát triển.
Tìm hiểu nền Văn minh Công nghiệp
18.02.2021 7590
Thế kỉ XV, kinh tế hàng hoá ở Tây Âu đã khá phát triển, nhu cầu về thị trường tăng cao. Giai cấp tư sản Tây Âu muốn mở rộng thị trường sang phương Đông, mơ ước tới những nguồn vàng bạc từ phương Đông. Tại Tây Âu, tầng lớp giàu có cũng tăng lên do đó nhu cầu về các mặt hàng đặc sản, cao cấp có nguồn gốc từ phương Đông như tiêu, quế, trầm hương, lụa tơ tằm, ngà voi... tăng vọt hẳn lên.
Văn hoá Tây Âu thời phục hưng
05.01.2021 9402
Văn hoá Tây Âu thế kỉ V - X dựa trên nền tảng nền kinh tế tự cung tự cấp, sự giao lưu trao đổi rất hạn chế, văn hoá vì vậy cũng phát triển không đáng kể. Tới thế kỉ XIV, với sự phát triển kinh tế công thương ở các thành thị, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa dần dần hình thành và ngày càng lớn mạnh. Các nhà tư tưởng của giai cấp tư sản không còn chịu chấp nhận những giáo lí phong kiến lỗi thời, họ vận động khôi phục lại sự huy hoàng của văn hoá Tây Âu thời cổ đại. Họ tìm thấy trong nền văn hoá cổ đại những yếu tố phù hợp với mình, có lợi cho mình để đấu tranh chống lại những trói buộc của nền văn hoá trung cổ.
Văn minh Tây Âu thời trung đại
05.01.2021 7225
Với những mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, có thể nói vào đầu thế kỷ XX, nước Nga đã trở thành nơi hội tụ các mâu thuẫn của thế giới. Đó là các mâu thuẫn giữa tư sản và vô sản, giữa địa chủ và nông dân, giữa chế độ Nga hoàng và các dân tộc bị áp bức, giữa đế quốc Nga và các đế quốc khác. Các mâu thuẫn này đan xen, chồng chéo với nhau. Những hậu quả nặng nề của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) đã làm các mâu thuẫn này ngày càng trở nên hết sức gay gắt như miếng đất thuận lợi cho sự bùng nổ của một cuộc cách mạng xã hội.
Văn minh thế giới nửa đầu thế kỷ XX
25.01.2021 4886
Với những mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, có thể nói vào đầu thế kỷ XX, nước Nga đã trở thành nơi hội tụ các mâu thuẫn của thế giới. Đó là các mâu thuẫn giữa tư sản và vô sản, giữa địa chủ và nông dân, giữa chế độ Nga hoàng và các dân tộc bị áp bức, giữa đế quốc Nga và các đế quốc khác. Các mâu thuẫn này đan xen, chồng chéo với nhau. Những hậu quả nặng nề của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) đã làm các mâu thuẫn này ngày càng trở nên hết sức gay gắt như miếng đất thuận lợi cho sự bùng nổ của một cuộc cách mạng xã hội.
Tìm hiểu về nền văn minh Ấn Độ
05.01.2021 7855
Nền văn minh Ấn Độ là một nền văn minh nổi tiếng và thuộc về những nền văn minh cổ nhất thế giới, bao gồm cả vùng đất ở các nước như: Ấn Độ, Pakistan, Nepan, Bangladesh ngày nay. Hàng năm vào mùa tuyết tan, nước từ dãy Himalaya theo sông Hằng và sông Ấn đổ xuống vùng đồng bằng mang theo lượng phù sa lớn bồi đắp cho những cánh đồng ở Bắc Ấn, nền văn minh ở lưu vực sông Ấn (3000-1800 TCN) đã thấm đượm những tư tưởng và hình thức nghệ thuật mà về sau người ta xem như bản sắc tiêu biểu cho Ấn Độ. 
Nền văn minh La Mã cổ đại
05.01.2021 8086
La Mã cổ đại là nền văn minh La Mã bắt đầu từ sự kiện thành lập thành phố Rome vào thế kỷ thứ ́8 TCN cho tới sự sụp đổ của Đế quốc Tây La Mã vào thế kỷ thứ 5 CN, bao gồm các thời kỳ Vương quốc La Mã, Cộng Hòa La Mã và Đế quốc La Mã cho tới khi đế quốc Tây La Mã sụp đổ. Thuật ngữ này đôi khi chỉ được sử dụng để nhắc đến các thời kỳ vương quốc và cộng hòa, ngoài ra không bao gồm thời kỳ đế quốc tiếp sau.
Vài nét về nền văn minh Trung Hoa
05.01.2021 11520
Văn hóa Trung Quốc là một trong những nền văn hóa lâu đời nhất và phức tạp nhất trên thế giới. Các vùng mà văn hóa Trung Quốc thống trị trải dài trên một khu vực địa lý rộng lớn ở miền Đông châu Á với các phong tục và truyền thống rất nhiều điểm khác nhau giữa các thị trấn, thành phố và tỉnh. Văn hóa Trung Quốc đã lan truyền và ảnh hưởng mạnh mẽ đến các dân tộc, quốc gia lân cận như Triều Tiên (bây giờ gồm Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc), Đài Loan, Nhật Bản và Việt Nam (thời kỳ Bắc thuộc).
Norte Chico: Nền văn minh lâu đời nhất ở châu Mỹ
05.01.2021 3294
Norte Chico là nền văn minh cổ xưa phát triển ở Peru cách đây khoảng 5.000 năm, trong thời kỳ Tiền Columbus. Dựa trên các bằng chứng khảo cổ, giới khoa học xác nhận đây là nền văn minh lâu đời nhất được biết đến ở châu Mỹ.
Hoàng Hà – nơi sản sinh ra nền văn minh Trung Hoa
05.01.2021 4661
Từ ngàn xưa con người và các bộ lạc thường chọn nơi sinh sống ven các con sông lớn. Với tập tục đó các nền văn minh dần hình thành ven các con sông lớn. Trung Quốc là quốc gia có hàng ngàn con sông lớn nhỏ. Trong đó có hai con sông lớn nhất là sông Hoàng Hà và sông Trường Giang (hay sông Dương Tử). Hoàng Hà chính là nơi sản sinh ra nền văn minh Trung Hoa.
Nền văn minh Hy Lạp cổ đại
25.12.2020 7017
Bên cạnh nền văn minh Ai Cập cổ đại, Hy Lạp cổ đại cũng là một nền văn minh lâu đời và có những nét đặc trưng riêng biệt của nó, góp phần cho sự phát triển của kỷ nguyên sau này. Chúng ta cùng tìm hiểu lịch sử hình thành và một số nét văn hoá đặc trưng của nền văn minh cổ đại này nhé!
Bí ẩn nền văn minh Maya
25.12.2020 3306
Từ trước tới nay, mỗi khi nhắc đến các nền văn minh cổ đại, ta thường nhắc đến Ai Cập. Tuy nhiên, sẽ là một thiếu sót nếu không nhắc đến nền văn minh Maya (Mexico cổ đại) - nền văn minh là tiền đề cho rất nhiều đế chế lịch sử khác. Chúng ta cùng tìm hiểu lịch sử hình thành và các đặc trưng văn hoá của nền văn mình nổi tiếng này nhé!
Ai Cập cổ đại - Cái nôi của nền văn minh nhân loại
28.12.2020 5633
Chúng ta đã biết đến Ai Cập cổ đại nổi tiếng với kim tự tháp, những lăng mộ cổ,…nhưng lịch sử hình thành của nó như thế nào chắc chắn vẫn là một điều bí ẩn. Mặc dù tồn đại hàng ngàn năm, nhưng nền văn minh này vẫn được xem là thước đo, là cái nôi cho nền văn minh hiện đại phải học tập. Bài viết này sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về lịch sử hình thành, các nét đặc trưng văn hoá và những thành tựu mà người Ai Cập cổ đã phát minh ra và nó đã được ứng dụng cho ngày nay.
Tìm hiểu nền văn minh Babylon
31.12.2020 3610
Babylon là một nền văn minh ở khu vực Lưỡng Hà cổ đại. (1895 TCN – 539 TCN) Các di tích của thành quốc này được phát hiện ngày nay nằm ở Al Hillah, tỉnh Babil, Iraq, khoảng 85 km về phía nam thủ đô Baghdad. Nền văn minh Babylon để lại một dấu ấn quan trọng cho sự phát triển của loài người.
Sumer - Nền văn minh cổ đại sớm nhất trong lịch sử loài người
09.01.2021 9547
Sumerian, một trong những nền văn minh phát triển mạnh trong khu vực Lưỡng Hà là nền văn minh phức tạp đầu tiên được biết đến cho đến nay, phát triển từ một số thành bang vào thiên niên kỷ thứ 4 trước Công nguyên. Nền văn minh này phát minh ra gạch, bánh xe, công cụ cày bừa, và đồ gốm lần đầu tiên trong lịch sử. Chúng ta cùng tìm hiểu lịch sử phát triển và các đặc trưng văn hoá của nền văn minh này nhé!
Tin xem nhiều
Tin mới nhất