Âm nhạc chất liệu dân gian đang hồi sinh ở Vpop

Một năm trước, còn chưa ai biết Jack và K-ICM là ai. Một năm sau, họ đã vượt qua nhiều tên tuổi lâu năm hơn như Mr Siro, Erik, Soobin Hoàng Sơn, Hương Giang, Nguyễn Trần Trung Quân để giành giải Nam nghệ sĩ được yêu thích và Ca khúc Pop/Ballad được yêu thích tại ZMA 2019 với số phiếu áp đảo.

Sự yêu thích bất ngờ của khán giả dành cho những bài hát nửa rap nửa bolero như Sóng gió, Bạc phận, Hồng nhan, Em gì ơi dường như cho thấy âm nhạc hiện nay đang còn nhiều đất trống cho âm nhạc ngoại vi. Bởi Vpop trước giờ vẫn được định hình cho thị hiếu thành thị, với những dòng nhạc hiện đại chịu ảnh hưởng của thế giới như pop, rap, R&B...

Nhưng ngay cả trên thế giới, những dòng nhạc tưởng chừng rất không liên quan như country và rap còn có thể kết hợp và gây sốt (như bản hit Old town road của Lil Nas X). Nhiều nhạc sĩ uy tín ở Việt Nam cũng từng so sánh "bolero như country của Việt Nam". Những sản phẩm nhạc như của Jack và K-ICM bởi vậy gần như là một sự tất yếu phải có trong thời đại mọi dòng nhạc đều chồng lấn lên nhau. Và sự thành công của họ trong việc khai thác những yếu tố tưởng như rất “sến”, rất địa phương chắc chắn sẽ cho các nghệ sĩ khác nhiều gợi ý hơn về hướng đi trong tương lai.

Chất liệu dân gian và những điểm nhìn mới lạ

Dòng nhạc dân gian đương đại đã có nhiều tên tuổi thành công, tuy nhiên, phần lớn những nghệ sĩ này có một đối tượng khán giả khá đặc thù, và không phải những ngôi sao dành cho đại chúng. Thế nhưng, những năm gần đây, có một làn sóng những ngôi sao trẻ tuổi cũng bắt đầu tìm đến chất liệu dân gian, như Min với Vì yêu cứ đâm đầu, bộ đôi Jack & K-ICM cùng Bạc phận - Sóng gió - Em gì ơi, Hoàng Thùy Linh và album Hoàng.

Điểm chung của các sản phẩm này là khai thác dòng nhạc EDM và dựa trên những chất liệu văn hóa truyền thống, những bộ ngôn từ dân gian để viết lời, và đây đó thêm vào những nhạc cụ cổ truyền.

Một cách tương đối, nó có điểm gặp gỡ với dòng nhạc Trung Quốc Phong của Châu Kiệt Luân, tức là lấy những điển cố làm bối cảnh sáng tác, chủ yếu vẫn là nhạc hiện đại nhưng tạo nên âm hưởng cổ điển. Lối tiếp cận như thế với chất liệu dân gian, hòa tan chúng trong dung môi là nhạc pop, có vẻ phù hợp hơn, dễ tiêu thụ hơn với gu thẩm mỹ của giới trẻ ngày nay - những người tò mò tìm về cội nguồn, nhưng về cơ bản vẫn thuộc về thế giới hiện đại.

Ai cũng nhớ hồi 3 năm trước, khi Sơn Tùng M-TP tung ra Lạc trôi, một trong những bản hit thành công nhất của anh khi đứng nhất #zingchart nhiều tuần liền. Lạc trôi với ca từ khá dụng công so với ca từ phần lớn các bài nhạc hiện nay, đưa vào nhiều từ Hán Việt tạo nên một bầu không khí đẹp, u huyền, kết hợp giữa nhạc cụ dân tộc và phong cách future bass, là một tìm tòi rất đáng nể phục.

Cũng có những ca sĩ tận dụng chất liệu dân gian ở mức độ thấp hơn nữa, như Chi Pu gắn bài hát của mình vào một MV kể về câu chuyện Tấm Cám cách tân trong Anh ơi ở lại. Nữ ca sĩ cực kỳ khôn ngoan khi kể câu chuyện của mình từ góc độ Cám, nhân vật vốn dĩ là phản diện trong truyện dân gian. Nhưng trong góc nhìn hiện đại, nhân vật đó cũng có chiều sâu tâm lí đáng để phân tích thay vì chỉ “phẳng” như trong cổ tích, một nhân vật ác chỉ để mà ác.

Góc nhìn như vậy tạo được nhiều sự đồng cảm trong văn hóa đại chúng hiện đại, một thời đại văn hóa mà ta không chỉ nhìn những giá trị dân gian như điều gì đáng để tôn thờ không hoài nghi, mà còn bắt đầu quay lại chất vấn và phản biện cả những giá trị tưởng như đã cố định và chắc chắn, không phải để phá bỏ, mà để tìm thêm những điểm nhìn, và có thế thì các giá trị văn hóa cũ sẽ có đời sống lâu dài hơn và không bị lạc thời. Sự gần gũi của Anh ơi ở lại giúp nó trở thành sản phẩm âm nhạc thành công nhất của Chi Pu khi vươn tới top 2 #zingchart và đạt hơn 165 triệu lượt nghe trên Zing MP3.

Tôn vinh xứng đáng cho những nghệ sĩ dám cách tân

Khi việc thưởng thức âm nhạc từ thành thị đến nông thôn đều có mẫu số chung bằng cú click trên những nền tảng nghe nhạc trực tuyến, lối tiếp cận khán giả mang tính địa phương hướng tới nơi mình sinh ra như Jack và K-ICM cho thấy thị trường nhạc số rộng lớn và tiềm năng như thế nào.

Trước khi hai chàng trai miền Tây gây bão với chuỗi Hồng nhan - Bạc phận - Sóng gió, nền tảng nghe nhạc trực tuyến hàng đầu Zing MP3 đã ghi nhận sự ra đời của hàng loạt ca khúc có tận dụng yếu tố dân gian qua playlist Ruột truyền thống, vỏ hiện đại - với 17 bài hát của những ca sĩ nổi tiếng thành công như Sơn Tùng M-TP, Bích Phương, Đức Phúc… Người nghe có thể dễ dàng cảm nhận được yếu tố dân gian của những bài hát qua cách phối khí, hoà âm và viết lời rất đặc trưng - một sự “toan tính” khá rõ ràng của người làm ra chúng để giúp khán giả dễ dàng thẩm thấu mà không cần kiến thức chuyên sâu âm nhạc.

Quay lại thời điểm 5 năm trước, câu hát “Ai mặc nọong lái lai” trong Tình yêu màu nắng đã được lan truyền khắp hang cùng ngõ hẻm nhờ lối phát âm địa phương lạ tai mang ý nghĩa “Anh yêu em nhiều lắm” của người Thái. Một năm sau đó, có Bống bống bang bang của nhóm 365daband, cũng kể lại câu chuyện Tấm Cám nhưng dưới góc độ truyền thống hơn để trở thành ca khúc quốc dân dành cho lứa tuổi thiếu nhi.

Công nghệ có thể giúp âm nhạc tương thích với mọi nền tảng mới, nhưng bản chất của nó vẫn không bao giờ xa rời yếu tố bản địa. Thành ra, chính việc tìm tòi và sử dụng những chất liệu dân gian tưởng chừng lỗi thời lại là hình thức cách tân sáng tạo trong bối cảnh thị trường âm bị bủa vây tứ phía bởi Âu Mỹ, Kpop, Cpop… Như bảng xếp hạng #zingchart năm qua, không tuần nào là không có những ca khúc thuộc dạng “ruột truyền thống, vỏ hiện đại” công phá top 10 BXH như Vì yêu cứ đâm đầu (Min, Đen, JustaTee), Phụ duyên (X2X), Tránh duyên (Đình Dũng), Thê tử (Minh Vương M4U, Hương Ly)...

Chính nhờ những thành tích được cộng dồn qua mỗi tuần, giải thưởng ZMA 2019 trở thành bữa tiệc âm nhạc chào đón hàng loạt gương mặt mới trong danh sách đề cử top 5: Nhật Phong với Tướng quân trong Ca khúc Dance/Electronic được yêu thích, X2X với Phụ duyên trong Ca khúc Rap/Hip Hop được yêu thích, Jack & K-ICM với Sóng gió và Em gì ơi trong Ca khúc Pop/Ballad được yêu thích.

Riêng Jack và K-ICM còn thống trị bảng đề cử khi có tên trong một loạt hạng mục như Phát hiện của năm, Nam nghệ sĩ được yêu thích, Ca khúc Pop/Ballad được yêu thích. Và như đã thấy, hai chàng trai xứng đáng chiến thắng với 2 hạng mục, trong đó có Nam nghệ sĩ được yêu thích dù phải cạnh tranh cùng Erik, Nguyễn Trần Trung Quân, Soobin Hoàng Sơn hay Quân A.P.