Hát chèo trong tiềm thức dân gian Việt

Hát chèo trong tiềm thức dân gian Việt
20.04.2020 2922

Đồng bằng Bắc Bộ chiếc nôi hát chèo

Đồng bằng Bắc Bộ là vùng châu thổ phù sa cổ có bề dày lịch sử hình thành cư dân lúa nước từ 4000 đến 3000 năm, tương ứng với các thời đại vua Hùng. Nơi đây sớm hình thành các tiểu vùng văn hóa như đất tổ, kinh Bắc, Thăng Long, xứ Đông, xứ Đoài, Thượng châu thổ, Trung châu thổ, Hạ châu thổ… rất đặc trưng, độc đáo và giàu bản sắc bản địa.

Nơi đây không chỉ có bồi đắp tích tụ phù sa mà còn diễn ra mạnh mẽ sự bồi đắp, trầm lắng và tích lũy những kho tàng khổng lồ về ca dao, tục ngữ, thành ngữ, lộng ngữ, ngoa ngữ, câu đố, ví đối, nghi lễ, diễn xướng, dân nhạc, dân vũ. Trên nền tảng ấy, các làn điệu chèo và sân khấu chèo được hình thành, được nuôi dưỡng, được phát triển trở thành một trong những di sản vô giá của Đồng bằng Bắc Bộ.

Từ những câu ca dao, đồng dao, hò vè đơn lẻ tấu lên trong lao động sản xuất và sinh hoạt gia đình, làng xã dần trở thành làn, thành điệu, trở thành gánh hát, chiếu chèo, phường chèo. Hát chèo đi vào từng nhà, đi vào hội làng và mọi sinh hoạt xã hội như cưới xin, ma chay, khao vọng, đình đám… thu hút hấp dẫn cả người hát, người nghe, người xem đều say như điếu đổ.

Đi tìm làn, điệu trong chèo

Chèo là loại hình nghệ thuật tổng hợp. Chèo tổng hòa các yếu tố dân ca, dân vũ, dân nhạc, diễn xướng, tuồng tích trở thành đặc sản văn hóa đặc trưng ở Bắc Bộ. Xuất phát từ âm hưởng của giai điệu dân ca dần dần hình thành các tố chất buồn, vui, trong sáng, trầm tư, dí dỏm, trào lộng từng câu hát, trong từng hoàn cảnh cụ thể. Trong sự phát triển thăng hoa của lối nói, lời thơ, trò diễn dân giã đã xướng lên, ngân nga thành làn, thành điệu.

Đi liền với làn là điệu. Điệu lấy chất liệu, hơi hướng từ làn nhưng được cấu trúc chặt chẽ, định hình nghiêm chỉnh cùng kỹ thuật thể hiện lời hát, thanh điệu ở mức độ cao hơn, ổn định hơn. Điệu được dùng cho đơn ca, đối ca, đồng ca, tốp hát để miêu tả tâm trạng, tính cách nhân vật và bối cảnh. Điệu không được chênh khỏi làn và phải bảo đảm bảo đúng đặc trưng hát chèo. Ở điệu, vai trò âm nhạc được coi trọng, được phát huy, tạo hiệu ứng lan tỏa của câu hát, lời hát.Trong chèo, làn là hơi thở của nhạc điệu. Làn là theo khổ thơ lời hát mà ngân lên. Nhiều lời câu hát sẽ dài, ít lời câu hát ngắn lại. Làn còn được biến tấu để diễn đạt cảm xúc, tình huống cụ thể của tích, trò. Làn chính là sản phẩm của ứng tác âm thanh, ứng diễn tự do theo phương thức dân giã, dân gian. Làn chính là môi trường âm nhạc của câu hát, là âm nhạc hóa thơ ca, được nảy nở từ nhịp trống phách và nét dạo của các nhạc cụ trong chèo.

Sự phong phú của lối hát chèo

Âm nhạc đóng vai trò dẫn dắt, nâng tầm, chắp cánh cho câu hát chèo. Nhạc cụ trong chèo bộ gõ có trống bản, trống nhỏ, trống cơm, trống đế, mõ, thanh la. Bộ giây có nhị, đàn nguyệt, đàn tam, hồ. Bộ hơi có sáo trúc. Với người xem, họ sở hữu trống chầu hỗ trợ tiếp lửa cho đêm hát, hội diễn.

Trong chèo có cách diễn tả bằng nghệ thuật múa. Múa chèo đặc sắc ở đôi bàn tay kết hợp chuyển động toàn thân nhẹ nhàng uyển chuyển theo tiết tấu câu hát theo nhịp điệu cung bậc của cảm xúc. Chiếc quạt là đạo cụ ưu thế để người hát, người diễn hòa nhập với động tác múa. Múa trong chèo mang tính ước lệ những động tác trong lao động và cuộc sống.

Hề chèo là nhân vật ước lệ rất phổ biến ở các trò diễn tạo ấn tượng, hoạt náo cho không khí cuộc hát, đêm hát. Với nghệ thuật trào lộng dân gian và sử dụng lối ngọa ngữ sắc sảo hề chèo để lại tiếng cười hỉ xả nơi thôn giã.

Hát chèo có cả trăm làn điệu nằm trong các loại hình: sắp, sử, hề, văn, đường trường, sa lệch, xẩm xoan, luyện năm cung, cách cú, lới lơ, làn thảm, đào liễu, gà rừng… Thế kỷ trước các bậc tiền bối làng chèo còn đưa thêm vào các làn điệu vốn ra đời ở bên ngoài đồng bằng Bắc Bộ như: bồng mạc, sa mạc, hát ví, trống quân, cò lả, hành vân… làm phong phú thêm nghệ thuật chèo.

Hát chèo in đậm nét trong tiềm thức dân gian người Việt. Không chỉ riêng với đồng bằng Bắc Bộ mà còn tỏa rộng, vươn xa trong đời sống văn hóa - nghệ thuật đương đại của đất nước.

Tin chọn lọc khác
Phố cổ Hà Nội qua những bức ảnh cổ xưa
27.03.2024 74
Là con người Hà Nội thì bát kỳ ai trong chúng ta cũng đều biết đến phố cổ Hà Nội, những con phố gắn liền với năm tháng, với tuổi thơ và với lịch sử của người dân thủ đô Hà Nội.
Thức uống trà chiều hibicus
27.03.2024 197
Nếu bạn đang phân vân nên chọn thức uống nào cho mùa xuân thì không có cách nào tuyệt vời hơn để chào đón nó là bằng một tách trà quế tươi mát! 
Hà Nội thơ mộng trong lòng ta
27.03.2024 84
Hà Nội, thành phố nghìn năm văn hiến, là nơi hòa quyện giữa vẻ đẹp cổ kính và sự nhộn nhịp hiện đại. Đây là một điểm đến không chỉ để khám phá về lịch sử, văn hóa mà còn để ngập tràn trong biển người và cuộc sống đầy màu sắc. Có thể nói, mỗi góc phố, mỗi con hẻm ở Hà Nội đều chứa đựng một câu chuyện riêng biệt, một cảm xúc sâu lắng không thể nào quên.
Cà phê trứng muối Hà Nội
27.03.2024 79
Trong những năm gần đây, Hà Nội đã chứng kiến sự phát triển của nhiều thức uống mới và thú vị. Từ trà sữa trân châu đến cà phê sữa đá, người dân địa phương và du khách đều có nhiều lựa chọn để thưởng thức.
Hà Nội những ngày tháng 3
27.03.2024 76
Hà Nội - thủ đô của Việt Nam, nơi mang trong mình sự hòa quyện giữa lịch sử và hiện đại, là một bức tranh tuyệt đẹp vào mùa tháng Ba. Hãy cùng khám phá những hình ảnh đẹp và truyền thống của thành phố này.
Các vị anh hùng trong lịch sử Việt
16.03.2024 342
Trong lịch sử hào hùng của Việt nam, có vô vàn những vị anh dùng dám đứng lên góp phần làm thay đổi, giải cứu đất nước. Những anh hùng đã là những huyền thoại, câu truyện lịch sử của họ đã đi sâu vào tâm trí đời con cháu chúng ta. Tiêu biểu trong đó không thể nào không kể đến đó chính là vua Ngô Quyền.
Các vị anh hùng trong lịch sử Việt
13.03.2024 365
Trong lịch sử hào hùng của Việt Nam, có vô vàn những vị anh hùng dám đứng lên góp phần làm thay đổi, giải cứu đất nước. Tiêu biểu trong đó không thể nào khong kể đến đó chính là các vị vua Hùng của đất nước ta.
Chuyện cười ngày 8/3
10.03.2024 404
Ngày lễ 8/3 đã qua đi nhưng hẳn những dư âm nó để lại vẫn còn, cùng Trithuc24 giải toả căng thẳng của một ngày đầu tuần làm việc bằng những chiếc chuyện cười về ngày quốc tế phụ nữ này nhé.
Những bảo vật vô giá
09.03.2024 454
Trên toàn thế giới nói chung có vô vàn những bảo vật đến từ các quốc gia khác nhau, Việt Nam cũng là một phần không ngoại lệ. Ở Việt Nam cũng có đến tận 18 món bảo vật được mệnh danh là vô giá, cùng Trithuc24 tìm hiểu xem đó là những món gì nhé.
Lịch sử, ý nghĩa của ngày quốc tế phụ nữ 8/3
06.03.2024 431
Trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng có rất nhiều những ngày lễ, ngày hội có ý mang theo những ý ngĩa to lớn. Nhưng trong số đó thì ngày lễ có lẽ đc tôn vinh và biết đến nhiều nhất chắc hẳn chính là ngày lễ quốc tế phụ nữ 8/3.
Loài thuốc quý hiếm ở Việt Nam
04.03.2024 467
Trong các loài cây quý hiếm ở Việt Nam, ngoài nổi bật về mùi hương, màu sắc hay tên gọi thì cũng có rất nhiều loài cây quý hiếm được biết đến không phải về những đặc điểm vừa nêu trên mà là về công dụng, lợi ích to lớn mà nó mang lại cho cuộc sống của chúng ta, điển hình như loài cây được mệnh danh là loài 
Hoa trà vàng Bù Gia Mập - Loài cây được sách đổ gọi tên
01.03.2024 567
Trong thế giới tự nhiên, có vô vàn những loại cây có mùi hương, màu sắc đẹp và lạ, thậm chí còn mang những cái tên cũng vô cùng hiếm. Đặc biệt trong số đó không thể nào không nhắc đến một loại cây có một cái tên vô cùng độc đáo đó chính là cây trà hoa vàng Bù Gia Mập – loài cây được sách đỏ gọi tên.
Phong lan ma - loài hoa quý hiếm bậc nhất
28.02.2024 599
Trong thế giới hoa đầy màu sắc muôn màu muôn vẻ, có vô vàn những loại hoa đẹp đến ngây ngất lòng người, cũng có những loại hoa thơm đến say đắm tâm hồn, mà cũng có cả những loài hoa có hình dáng vô cùng thú vị và độc lạ, trong số đó có một loài hoa mà hầu như có thể đáp ứng được cả ba điều cộng thêm có một cái tên cực lạ và cũng vô cùng quý hiếm, đó là hoa Phong lan ma.
Top những loài hoa quý hiếm
27.02.2024 537
Hoa là loài thực vật có vẻ đẹp cũng như màu sắc vô cùng đa dạng và phong phú. Có những loài hoa rất đẹp mà bất kì ai trong chúng ta cũng hay gặp trong cuộc sống, nhưng ngoài ra cũng có những loài hoa vô cùng quý hiếm và rát ít người biết, ngoài về vẻ đẹp của chúng thì chúng còn hiếm có về độ độc lạ vô cùng.
Chùa Linh Ứng – tam giác tâm linh
24.02.2024 588
Đà Nẵng là một thành phố biển thuộc miền trung nước ta, không những là nơi nổi tiếng về ẩm thực cũng như các món ăn đặc sản không thể bỏ lỡ, thì nơi đây cũng được nhiều du khách biết đến với nhiều cảnh đẹp, hùng vĩ và những điểm tham quan du lịch nổi tiếng, tiêu biểu trong số đó không thể không nhắc đén đó chính là hệ thống chùa Linh Ứng – tam giác tâm linh tại nới đây.
Đền Hùng – Nơi tìm về cội nguồn linh thiêng
23.02.2024 574
Việt Nam là quốc gia có 63 tỉnh thành và dĩ nhiên ai cũng biết đây là quốc gia có vô vàn cảnh đẹp thiên nhiên trên toàn đất nước. Mỗi tỉnh thành đều nổi tiếng với một di tích, một thắng cảnh riêng. Phú Thọ cũng không phải một ngoại lệ khi nơi đây nổi tiếng được nhiều người biết đến với Đền Hùng – nơi lưu giữ văn hoá dân tộc qua nhiều thời kì.
Top 5 những ngôi chùa linh thiêng ở Hà Nội
22.02.2024 727
Đi lễ chùa cầu may mắn, bình an là phong tục lâu đời của người Việt Nam. Nhất là dịp đầu năm mới thì nhu cầu đi lễ chùa, hành hương lại cao hơn hết.
Núi Bà Đen – đệ nhât thiên sơn
21.02.2024 596
Việt Nam là quốc gia được biết đến với vô vàn danh lam thắng cảnh đẹp, hùng vĩ và vô cùng nổi tiếng. Bao gồm từ nơi biển đảo lên đến rừng đồi, thậm chí những ngọn núi ở Việt nam cũng có thể trở thành nhưng điểm du lịch nổi tiếng. Núi Bà Đen cũng là một trong số đó, hơn nữa đó còn là điểm du lịch thu hút khách không chỉ nhờ vào cảnh quan đẹp mà còn là nơi hội tụ nhiều yếu tố tâm linh, kì lạ.
Cố đô Huế - nơi lưu giữ lịch sử Việt Nam
07.02.2024 716
Việt Nam đất nước chúng ta là một quốc gia có vô vàn những danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử, để kể ra thì có khi không thể kể hết được bằng lời nói, nhưng tiêu biểu phải đặc biệt nhắc tới đó chính là quần thể di tích cố đô Huế.
Sao Thổ - Hành tinh đẹp nhất hệ mặt trời
05.02.2024 799
Hệ mặt trời rộng lớn, ngôi nhà của 8 hành tinh tuyệt dẹp trong đó bao gồm cả Trái Đất của chúng ta. Trái Đất của chúng ta đã đẹp như vậy nhưng có lẽ chưa phải là hành tinh đẹp nhất, còn có một hành tinh có vẻ ngoài vô cùng ấn tượng và đặc biệt do có một vành đai rõ nét và lộng lẫy bao quanh đó chính là người “anh hai” – Sao Thổ.
Sao Mộc - Hành tinh khí khổng lồ
04.02.2024 777
Thái Dương Hệ, ai cũng biết đó là một tập hợp 8 hành tinh có quỹ đạo quay quanh mặt trời, Trái Đất nơi chúng ta đang đứng cũng là một trong số các hành tinh thuộc hệ mặt trời. Tương chừng như Trái Đất chúng ta đã là một hành tinh khổng lồ, nhưng có một hành tinh trong hệ mặt trời có khối lượng lớn gấp 318 lần so với Trái Đất đó chính là Sao Mộc.
Hành tinh bị han gỉ ?
01.02.2024 977
Như chúng ta đều biết, Thái Dương hệ là một trong những hệ thống các hành tinh trong vũ trụ vô cùng thú vị, được các nhà khoa học liên tục nghiên cứu không ngừng nghỉ. Trái Đất nơi chúng ta đang đứng cũng là một hành tinh nằm trong chuỗi các hành tinh thuộc Thái Dương hệ. Nhưng ngoài Trái Đất ra thì còn có thêm một hành tinh khác trong hệ mặt trời này mà các nhà khoa học người Trái Đát vô cùng để mắt tới, đó chính là hành tinh bị han gỉ - Sao Hoả.
Sao Thủy: Hành Tinh Gần Mặt Trời Nhất
31.01.2024 982
Sao Thủy, còn được gọi là Mercury trong tiếng Anh, là hành tinh nhỏ nhất và gần Mặt Trời nhất trong hệ Mặt Trời của chúng ta. Nó được đặt theo tên thần Mercurius của người La Mã, vị thần của thương mại và giao tiếp, và là sứ giả của các vị thần.
Nhện Tarantula – Tia lửa xanh rừng nhiệt đới
30.01.2024 817
Trong thế giới tự nhien có vô vàn những loài động vật săn mồi thú vị, nhện cũng là một trong số đó. Chúng là một loài động vật săn mồi không xương sống có tên khoa học là Araneae và dược xếp vào ngành chân khớp và thuộc lớp hình nhện. Ngoài sự nguy hiểm và khả năng săn mồi đa dạng, thì một số các thể nhện được biết đến với hình dáng khá đẹp và thu hút, không thẻ không kể đến loại nhện xanh Tarantula.
Tin xem nhiều
Tin mới nhất